ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ

Πανηγυρικά επιβεβαιώθηκε η ύπαρξή του. Ποια είναι όμως η προέλευσή του, ποια η ποσότητά του και- κυρίως- πώς μπορεί να αντληθεί και να αξιοποιηθεί; 

 Το αμερικανικό διαστημόπλοιο LRCΟSS επιβεβαίωσε με τον πιο πανηγυρικό τρόπο την ύπαρξη
νερού στη Σελήνη, υπολογίζοντας την περιεκτικότητα του σεληνιακού εδάφους σε αυτή τη χημική ένωση. Η επιστημονική σημασία αυτού του γεγονότος είναι πολύ μεγάλη για την κατανόηση της γεωλογίας καθώς και των χημικών και φυσικών διεργασιών στην επιφάνεια του δορυφόρου μας. Η πρακτική εκμετάλλευσή του όμως, για την εγκατάσταση βάσεων στη Σελήνη ή σε άλλα ουράνια σώματα του ηλιακού συστήματος, δεν θα πρέπει να αναμένεται στο ορατό μέλλον, εξαιτίας του απαγορευτικού κόστους που επιβάλλει σε ένα τέτοιο εγχείρημα η διαθέσιμη σήμερα τεχνολογία διαστημικών ταξιδιών.


Επιτυχημένο ταξίδι αυτοκαταστροφής
Το διαστημόπλοιο «LCRΟSS», που είναι το αρκτικόλεξο του πλήρους αγγλικού ονόματοςLunar Crater Οbservation and Sensing Satellite(Δορυφόρος Παρατήρησης και Αισθητήρας Σεληνιακών Κρατήρων Σύγκρουσης), εκτοξεύθηκε τον Ιούνιο του 2009 με προορισμό τη Σελήνη ως «συμπλήρωμα» της αποστολής LRΟ (Lunar Reconnaissance Οrbiter,Σεληνιακός Δορυφόρος Αναγνώρισης). Μετά την απόσπαση του δορυφόρου LRΟ, που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, το διαστημόπλοιο «LCRΟSS» παρέμεινε συνδεδεμένο με τον τελευταίο όροφο του πυραύλου που χρησιμοποιήθηκε για την εκτόξευση των δύο διαστημοσυσκευών και ακολούθησε μια πολύπλοκη τροχιά γύρω από τη Γη και τη Σελήνη.

Μετά από ένα ταξίδι 9 εκατομμυρίων χιλιομέτρων, που κράτησε τέσσερις μήνες, το διαστημόπλοιο «LCRΟSS» αποχωρίστηκε από τον πύραυλο και στη συνέχεια τα δύο αυτά αντικείμενα, πύραυλος και διαστημόπλοιο, προσέκρουσαν στον κρατήρα Cabeus του σεληνιακού νότιου πόλου στις 9 Οκτωβρίου 2009, με διαφορά τεσσάρων λεπτών το ένα από το άλλο. Κατά τη διάρκεια αυτών των τεσσάρων λεπτών τα όργανα του διαστημόπλοιου «LCRΟSS» κατέγραψαν το φάσμα του νέφους που εκτόξευσε η σύγκρουση του πύραυλου με την επιφάνεια της Σελήνης και μετέδωσαν τις σχετικές πληροφορίες στη Γη. Η ανάλυση του φάσματος έδωσε την πολυπόθητη οριστική επιβεβαίωση αυτού του γεγονότος για το οποίο είχαν προκύψει επανειλημμένες ενδείξεις στο πρόσφατο παρελθόν, ότι δηλαδή υπάρχει νερό σε ορισμένες περιοχές της Σελήνης. Υπό κανονικές συνθήκες οποιαδήποτε επιφανειακή ποσότητα νερού στη Σελήνη, είτε υπό υγρή μορφή είτε υπό στερεά μορφή (πάγος), θα έπρεπε να διαφύγει πολύ σύντομα λόγω της θέρμανσής της από την ηλιακή ακτινοβολία. Στο βάθος όμως των κρατήρων που βρίσκονται κοντά στους σεληνιακούς πόλους το ηλιακό φως δεν φθάνει ποτέ, και έτσι οποιαδήποτε ποσότητα νερού βρεθεί εκεί παγώνει, μια και η θερμοκρασία είναι 200 βαθμοί Κελσίου κάτω από το μηδέν, και ο πάγος μπορεί να παραμείνει για χιλιάδες, εκατομμύρια ή ίσως και δισεκατομμύρια χρόνια.

Νερό για αναπνοή, ποτό και καύσιμο
Η ύπαρξη νερού στη Σελήνη έχει δύο ενδιαφέρουσες πλευρές, την επιστημονική και την τεχνολογική. Κατ΄ αρχήν, από την επιστημονική πλευρά, παραμένει αδιευκρίνιστη η προέλευση αυτού του νερού. Προέρχεται άραγε από την πτώση κομητών, οπότε έχει εξωσεληνιακή και άρα ανεξέλεγκτη προέλευση, ή μήπως αποτελεί το προϊόν χημικών αντιδράσεων στην επιφάνεια της Σελήνης, οπότε θα μπορούσαμε ίσως με κάποιον τρόπο να επέμβουμε στη διαδικασία παραγωγής του; Για πόσο διάστημα άραγε μπορεί να διατηρηθεί αυτό το νερό σε έναν κατάλληλο τόπο: χιλιάδες, εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια χρόνια; Για την απάντηση όλων αυτών των ερωτημάτων θα χρειαστούν σίγουρα νέες διαστημικές αποστολές στον δορυφόρο μας.

Σίγουρα όμως αυτό που εξάπτει περισσότερο τη φαντασία επιστημόνων και απλών ανθρώπων είναι οι δυνατότητες που ανοίγονται από μια τέτοια ανακάλυψη για διαστημικά ταξίδια. Κατ΄ αρχήν το νερό αποτελεί το βασικό στοιχείο της ζωής στη Γη και είναι απαραίτητο για τους αστροναύτες, τόσο στα διαστημικά ταξίδια όσο και στη ζωή σε διαστημικές βάσεις. Βέβαια, θα περίμενε κανείς ότι διαστημόπλοια και βάσεις θα είχαν συσκευές ανακύκλωσης του νερού, όμως τέτοια τεχνολογία δεν είναι ακόμη διαθέσιμη, τουλάχιστον σε μεγάλη κλίμακα. Για παράδειγμα, στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό γίνεται ανακύκλωση των υδρατμών της αναπνοής των αστροναυτών, όχι όμως και των ούρων. Ετσι, μαζί με τον ανεφοδιασμό του Σταθμού σε τρόφιμα γίνεται και ανεφοδιασμός του σε νερό, αφού το ιδιαίτερα υψηλό κόστος μεταφοράς του νερού είναι μικρότερο από το κόστος ανάπτυξης και λειτουργίας ενός συστήματος ανακύκλωσης.

Μια άλλη σημαντική χρήση του νερού είναι η παραγωγή οξυγόνου για την αναπνοή των αστροναυτών και, όσο και αν ακούγεται απίθανο, η παρασκευή καυσίμων για πυραύλους. Το νερό αποτελείται από υδρογόνο και οξυγόνο, που είναι τα δύο αέρια που χρησιμοποιούνται στην κύρια μηχανή προώθησης του διαστημικού λεωφορείου. Μπορούμε να «διασπάσουμε» το νερό σε οξυγόνο και υδρογόνο με ηλεκτρόλυση, όπως μάθαμε στο σχολείο, διαδικασία που δεν είναι δύσκολη στη Σελήνη. Το ηλεκτρικό ρεύμα που χρειάζεται για αυτή τη διαδικασία μπορεί να παραχθεί από φωτοβολταϊκά στοιχεία, ανάλογα με αυτά που διαθέτουν όλα τα διαστημόπλοια και άρχισαν να εγκαθίστανται ήδη και στα σπίτια μας. Επομένως το νερό της Σελήνης, όπως άλλωστε και το νερό που έχει ανιχνευθεί στον Αρη, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην οργάνωση αποστολών εξερεύνησης του Ηλιακού Συστήματος, τόσο για την ανανέωση του αέρα των διαστημικών σταθμών και των διαστημοπλοίων όσο και για καύσιμο των τελευταίων. Εκτόξευση... κόστους για μελλοντικά σχέδια
Ο σχεδιασμός, όμως, και η επακόλουθη πραγματοποίηση επανδρωμένων αποστολών στα δύο αυτά ουράνια σώματα, Σελήνη και Αρη, φαίνεται ότι είναι θέμα του απώτερου μέλλοντος. Κατ΄ αρχήν το σχέδιο του προέδρου Μπους για την αποστολή αμερικανών αστροναυτών στη Σελήνη το έτος 2020 δεν φαίνεται να πραγματοποιείται, επειδή τα διαθέσιμα σήμερα κονδύλια δεν επαρκούν για ένα τέτοιο εγχείρημα. Αν υπάρχουν οικονομικές δυσκολίες για ένα διαστημικό ταξίδι μερικών ημερών, όση είναι η διάρκεια της διαδρομής από τη Γη στη Σελήνη, μπορεί κανείς να σκεφθεί πόσο πιο δύσκολο είναι να πραγματοποιηθεί ένα ταξίδι στον Αρη, που με τη σήμερα διαθέσιμη τεχνολογία διαρκεί έξι μήνες. Αρα τα διαστημικά ταξίδια, και μάλιστα αυτά σε άλλους πλανήτες του ηλιακού συστήματος, θα πρέπει ίσως να περιμένουν την εμφάνιση νέας τεχνολογίας διαστημικών μεταφορών, η οποία θα συντομεύσει τη διαδρομή.

Τέλος, ένα σημείο που δεν έγινε σαφές στο ευρύ κοινό από την ανακοίνωση της ανακάλυψης είναι η περιεκτικότητα του σεληνιακού εδάφους σε νερό και το συνακόλουθο κόστος «εξόρυξής» του. Στον κρατήρα διαμέτρου 20-30 μέτρων, που άνοιξε από την πρόσκρουση του πυραύλου, υπολογίστηκε ότι περιέχονταν 100 λίτρα νερού, ποσότητα που αντιστοιχεί σε περιεκτικότητα του σεληνιακού εδάφους σε νερό μικρότερη από 0,002%. Αυτό, βέβαια, δεν είναι ιδιαίτερα ευνοϊκό για το κόστος παραγωγής νερού στη Σελήνη. Κάποιοι επιστήμονες παρατήρησαν, με νόημα, ότι το κόστος της αποστολής «LCRΟSS» (80 εκατ. δολάρια) ήταν συγκρίσιμο με το κόστος μεταφοράς των 100 λίτρων νερού, που αυτή ανακάλυψε, από τη Γη στη Σελήνη.