Η πλούσια ιστορία του αντιδικτατορικού αγώνα της περιόδου 1967-1974 "ξεπηδά" μέσα από την έκθεση στοιχείων και ντοκουμέντων της Εταιρίας Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων 1940-74 (Ε.Δ.Ι.Α.) Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, που διοργανώνεται στις πρώην φυλακές Επταπυργίου (Γεντί Κουλέ), έναν από τους πολλούς τόπους μαρτυρίου, που έστησε, σε όλη τη χώρα, η Απριλιανή χούντα. Ο χώρος της γυναικείας πτέρυγας των φυλακών ενέχει έναν κορυφαίο συμβολισμό, αφού και αρκετές γυναίκες πήραν μέρος στην αντιδικτατορική πάλη και μοιράστηκαν την τύχη των αγωνιστών της περιόδου, τις διώξεις, τους βασανισμούς και τις εκτοπίσεις.
Η έκθεση, η οποία διοργανώνεται με τη συνδρομή της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, περιλαμβάνει περισσότερα από 400 σπάνια και μοναδικά τεκμήρια του αντιδικτατορικού αγώνα, μέσα από φωτογραφίες, μαρτυρίες, επιστολές, φυλλάδια και εφημερίδες, προκηρύξεις και επίσημα έγγραφα στρατοδικείων της εποχής, που "εικονογραφούν χρόνο τον χρόνο τον αγώνα ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς, από την έναρξή του μέχρι την πτώση του, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό".
Πέρα από τις κορυφαίες στιγμές του αντιδικτατορικού αγώνα, ενάντια στις διώξεις, τους βασανισμούς και τις εκτοπίσεις των οργάνων της χούντας, της χουντικής ασφάλειας και των ΕΑΤ - ΕΣΑ και τις στιγμές-ορόσημα του αγώνα, όπως η εξέγερση του Πολυτεχνείου και της Νομικής Θεσσαλονίκης, μέσα από πλήθος εγγράφων, αναδεικνύεται και προβάλλεται η καθημερινή πλούσια δράση των οργανώσεων, του παράνομου τύπου, της αντιδικτατορικής δραστηριότητας μεγάλης μερίδας του πολιτικού κόσμου και του λαού, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Ξεχωριστό είναι το αφιέρωμα στη δράση του Αλέκου Παναγούλη. Την Τετάρτη 14 Αυγούστου 1968, το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας "Ακρόπολις" έχει τίτλο : "Η δολοφονική απόπειρα εναντίον του πρωθυπουργού" και υπότιτλο, "ο δράστης, λιποτάκτης υπολοχαγός όργανο των φασιστών, συνελήφθη"! Την προηγούμενη, στις 7.42 π.μ., στο 31ο χλμ. της λεωφόρου Σουνίου, είχε συντελεστεί η κορυφαία -κατά πολλούς- πρώιμη πράξη αντίστασης, με πρωταγωνιστή τον Αλέκο Παναγούλη: "εξερράγη εκρηκτικός μηχανισμός, διελθών του αυτοκινήτου", γράφει η εφημερίδα.
Λίγες μέρες πριν από την αποτυχημένη απόπειρα κατά της ζωής του δικτάτορα, για την ακρίβεια την 1η Αυγούστου 1968, στην Ιταλία επέρχεται η συμφωνία για συντονισμό της δράσης του ΠΑΜ και του ΠΑΚ, με πρωτοβουλία του Αντώνη Μπριλλάκη και του Ανδρέα Παπανδρέου:
"Το ΠΑΜ και το ΠΑΚ, ανεξάρτητα από τους προγραμματικούς τους στόχους, συμφώνησαν στους στόχους της ελληνικής εθνικής αντίστασης και στον συντονισμό των αντιστασιακών δραστηριοτήτων, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (...). Το ΠΑΜ και το ΠΑΚ κάνουν έκκληση στους εκπροσώπους όλων των πολιτικών κομμάτων να προχωρήσουν άμεσα σε κοινή συζήτηση, με σκοπό μια αποφασιστική στάση ενάντια στα σχέδια της χούντας για την επιβολή του ολοκληρωτικού της συντάγματος".Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1968, με δακτυλογραφημένη επιστολή του, από τη Στοκχόλμη, ο Ανδρέας Παπανδρέου ενημερώνει τον Αντώνη Μπριλλάκη εκπρόσωπο του ΠΑΜ στη Ρώμη, για τις πρωτοβουλίες του. Από τα γραφόμενα γίνεται αντιληπτό πόσο εκτεταμένο δίκτυο στήνονταν στο εξωτερικό, με αγαστή συνεργασία των δύο οργανώσεων, παρά τις επιμέρους ιδεολογικές διαφορές τους:
"Αγαπητέ Αντώνη, Σου εσωκλείω σχέδιο γράμματος που έστειλα σε διάφορες οργανώσεις της Γερμανίας με την παράκληση να προτείνουν εκπροσώπους στην Επιτροπή Γερμανίας για τους Φίλους του ΠΑΚ. Στην ΕΔΑ Γερμανίας δεν έστειλα, για να μη θεωρηθεί πως τους ζητώ να απαρνηθούν το ΠΑΜ. Μια που δεν είναι ώριμο το θέμα της συγχώνευσης των Φίλων του ΠΑΚ και των Φίλων του ΠΑΜ νομίζω ότι αυτή είναι η σωστή τακτική. Α. Γ. Παπανδρέου".
Στο εσωτερικό, η κακογουστιά του δικτατορικού καθεστώτος έχει βυθίσει τη χώρα σε πνευματικό και πολιτιστικό σκοτάδι, ενώ την ίδια ώρα τραγελαφικές σκηνές εκτυλίσσονται, λόγω του "κυνηγιού των μαγισσών", που είχε εξαπολύσει το καθεστώς, απέναντι στους αγωνιζόμενους Έλληνες. Από τη Λέρο, την ίδια περίοδο, ο Μανώλης Γλέζος ενημερώνει τον δημοσιογράφο Ρικάρντο Φόρντε, για τις πραγματικές συνθήκες κράτησης των εκτοπισμένων στα ξερονήσια.Το μονόφυλλο "Ελεύθερα Ελληνικά Νέα", την Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου του 1968, με το μότο "Το μόνο ελεύθερο ελληνικό καθημερινό έντυπο", γράφει :
"Νέα δίκη αρχίζει σήμερα στην Αθήνα. Κατηγορούμενοι, αυτή τη φορά, ο πρώην κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΕΔΑ Ηλίας Ηλιού, ο Μίκης Θεοδωράκης και ο πρώην βουλευτής της ΕΔΑ Θεόφραστος Παπάς. Μαζί τους κατηγορείται και ο Αντώνης Μπριλλάκης που βρίσκεται στο εξωτερικό. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, αυτοί δυσφήμισαν τον στρατό, όταν το 1966 αποκάλυψαν προετοιμαζόμενο πραξικόπημα !!!".
Τι ειρωνεία, αλήθεια, να παραπέμπονται για "δυσφήμιση", το 1966, με την κατηγορία ότι ετοιμάζεται πραξικόπημα και να δικάζονται το 1968, όταν έχει εκδηλωθεί η 21η Απριλίου των συνταγματαρχών και ακυρωθεί ένα δεύτερο πραξικόπημα, η αντίστοιχη κίνηση των στρατηγών, που σχεδιαζόταν να εκδηλωθεί λίγες μέρες αργότερα. Σχετική αναφορά του τότε υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Ντιν Ρασκ, που φιλοξενείται στην έκθεση, δείχνει ότι, ο αμερικανικός παράγοντας διατηρούσε επικοινωνία με απολήξεις του στρατιωτικού κατεστημένου της χώρας, ενώ πληροφορίες περιέρχονταν και στο υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, αλλά και στη CIA για τις κινήσεις τους.
Άλλη μια τέτοια ευτράπελη ιστορία, μεταξύ των πολλών, που διαδραματίστηκαν στα έκτακτα στρατοδικεία και στα τακτικά δικαστήρια ήταν κατά τη διάρκεια της "απολογίας" του Μήτσου Παρτσαλίδη, ιστορικού στελέχους του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, στο Εφετείο Αθηνών:
"Είναι κάπως περίεργο να μας κατηγορεί το στρατιωτικό καθεστώς για ανατροπή του πολιτεύματος, ύστερα από ό,τι έκανε…" λέει ο ιστορικός ηγέτης της αριστεράς.
Σε άλλη πλευρά της αίθουσας είναι αναρτημένα ντοκουμέντα από μια άλλη μεγαλειώδη πράξη αντίστασης. Στις 19 Σεπτεμβρίου 1970, ο φοιτητής γεωλογίας Κωνσταντίνος Γεωργάκης, παλιό μέλος της νεολαίας της Ένωσης Κέντρου και ενεργό στέλεχος της αντιστασιακής ελληνικής φοιτητικής οργάνωσης στη Γένοβα, αυτοπυρπολείται στην πλατεία Ματτεότι της Γένοβας, μπροστά στα σκαλιά του Παλάτσο Ντουκάλε, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για το δικτατορικό καθεστώς. Είχε λάβει γράμμα από τον πατέρα του, που τον πληροφορούσε ότι τον καλούσαν να διακόψει τις σπουδές του και να παρουσιαστεί στον στρατό, στις 23 Οκτωβρίου. Ο ίδιος γνώριζε ότι κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με τον θάνατο και ότι η τύχη του θα ήταν ίσως "ένας τυχαίος πνιγμός, ενώ κολυμπούσε στη Βεγορίτιδα". Η Βεγορίτιδα, λόγω του εκεί στρατιωτικού της φυλακίου, όπου γίνονταν δυσμενείς αποσπάσεις και μεταθέσεις, είχε καταγραφεί στη μνήμη των αγωνιστών ως "λίμνη των νεκρών".
Ακριβώς ένα χρόνο μετά τη θυσία του ηρωικού Κερκυραίου αγωνιστή, οι φυλακισμένοι αντιδικτατορικοί αγωνιστές στην Ακροναυπλία κάνουν κρυφά "πολιτικό μνημόσυνο" μέσα στις φυλακές και απευθύνουν ένα χειρόγραφο. Το ντοκουμέντο με την ένδειξη "Άκρως απόρρητο" απευθύνεται προς τους Γ. Βουκελάτο, Μ. Θεοδωράκη, Α. Μπριλλάκη και Α. Παπανδρέου, με το οποίο καλούνται "να συντονίσουν τη δράση των οργανώσεων" για "την κατάλυση της τυραννίας". Την επιστολή υπογράφουν οι κρατούμενοι: Γιώργος Ανωμερίτης, Δημοσθένης Δώδος, Διονύσης Καράγιωργας, Γιάννης Κομποτιάτης, Νίκος Κεκανίδης, Γιάννης Μυλωνάς, Στέλιος Νέστωρ, Δημήτρης Παπαϊωάννου και Βασίλης Φίλιας.
Τα "στημένα" κατηγορητήρια, οι αποφάσεις των στρατοδικείων που δεν εφεσιβάλλονται, οι μηχανισμοί καταστολής, βρίσκονται σε πλήρη εγρήγορση για την αποτροπή του "κομμουνιστικού κινδύνου".
Η δίκη της "Λαϊκής Πάλης" διεξήχθη από τις 28 Ιανουαρίου έως τις 4 Φεβρουαρίου 1970. "Σε ισόβια καταδικάστηκαν οι Λιάκος, Κατσαρός, Μηταφίδης και Δαρβέρης, σε 18,5 χρόνια ο Οικονόμου, σε 19 χρόνια οι Αμπατζόγλου και Καϊσίδης και σε 5 χρόνια ο Ελκας, ενώ ο Καντώνης που παρουσιάστηκε "αυτοβούλως" την πρώτη μέρα της δίκης, σε …διετή εκτόπιση στον Λαγκαδά".
Ενδιαφέρον έχουν οι καταθέσεις των "κατηγορουμένων": "Ο κατηγορούμενος Τριαντάφυλλος Μιταφίδης (ορθ. Εγγράφου), ετών 23, αναφερόμενος στον χαρακτηρισμό που του αποδίδεται ως ``αναρχοκομμουνιστής`` είπεν ότι ο επιστημονικός σοσιαλισμός και ο αναρχισμός είναι τελείως διαφορετικά πράγματα και ως κοσμοθεωρία και ως μεθοδολογία".
Ο Αντώνης Λιάκος, "απολογούμενος" για τα χτυπήματα στα γραφεία της Ολυμπιακής και το περίπτερο του Γ' Σώματος Στρατού, αναφέρει ότι "οι βόμβες δεν είναι η αρχή του ένοπλου αγώνα" και εξηγεί: "Ο αγώνας με τις βόμβες είναι μόνο ένα μικρό μέρος του αγώνα. Ο σκοπός της οργάνωσης είναι η ιδεολογική και οργανωτική συγκρότηση της εργατικής τάξης. Αν βάφαμε τα χέρια μας με αίμα, πώς θα μπορούσαμε να επεκταθούμε στις λαϊκές μάζες;…"
Μεγάλο μέρος της έκθεσης αφιερώνεται, επίσης, και στη δίκη των 35 στελεχών της "Δημοκρατικής Άμυνας", στα ιστορικά αρχεία, τις επιστολές και τις αποφάσεις των στρατοδικείων της εποχής. Στελέχη της Δημοκρατικής Άμυνας συλλαμβάνονται και στη Θεσσαλονίκη: Στέλιος Νέστωρ, Παύλος Ζάννας, Ακης Μαλτσίδης, Γιώργος Σιπιτάνος, Κώστας Πίρζας και Σωτήρης Δέδες στέλνονται στις φυλακές, όπου παρέμειναν για ένα μεγάλο διάστημα κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.
Στην ύστερη περίοδο της χούντας, οι φοιτητικές οργανώσεις πρωταγωνιστούν στις αντιδικτατορικές εκδηλώσεις στα πανεπιστήμια και μπαίνουν στο στόχαστρο των δυνάμεων καταστολής. Στις 9 Απριλίου 1973, η "Υπηρεσία Γενικής Ασφαλείας Πληροφοριών" ενημερώνει το χουντικό Υπουργείο Δημοσίας Τάξης για τις δραστηριότητες των "αναρχικών" φοιτητών Παναγιώτη Λαφαζάνη, Διονύση Μαυρογένη, Μανούσου Τσαγκαράκη, Γιώργου Γαβριήλ, Σταύρου Μυλωνά, Μαρίας Τσιβερτάρα και Διονύση Αδαμόπουλου, στη Φυσικομαθηματική Σχολή : "…έρριπτον συνθήματα…ετραγούδουν τα γνωστά τραγούδια…κ.α.".
Οι πιέσεις αναγκάζουν τη χούντα σε σπασμωδικές κινήσεις αναζήτησης της ανύπαρκτης λαϊκής αποδοχής, μεταξύ αυτών το γνωστό δημοψήφισμα-οπερέτα σε μια απέλπιδα προσπάθεια λαϊκής "νομιμοποίησής" της, όπως άλλωστε επεδίωκε και με το αποτυχημένο της εγχείρημα να ενδυθεί "πολιτικό" προσωπείο.
Στις 27 Ιουλίου 1973, η εφημερίδα "Νέα", μ' έναν έξυπνο τίτλο "έριχναν" στο πρωτοσέλιδό τους, το σύνθημα υπέρ του "ΟΧΙ" στο δημοψήφισμα-οπερέτα της χούντας:
Μετά τον μικρό υπέρτιτλο: "Παρά την κυβερνητική έφοδο για το ΝΑΙ" ακολουθεί ο πηχυαίος τίτλος: "Πανελλήνιος Συναγερμός υπέρ του ΟΧΙ". Ο υπότιτλος γράφει: "Επέμβαση μητροπολίτου υπέρ του ΝΑΙ και αντιδράσεις".
Μετά το Πολυτεχνείο και τους λίγους μήνες πριν από την πτώση του καθεστώτος εντείνεται η αστυνομοκρατία. Οι συλλήψεις και οι προσαγωγές είναι σε ημερήσια διάταξη. Την Πέμπτη 14 Μαρτίου 1974 στην εφημερίδα "Νέα" διαβάζουμε :"Εξαρθρώθηκαν άλλα τρία δίκτυα του ΚΚΕ σε Πειραιά και Θεσσαλονίκη" και "Συλλήψεις 42 ατόμων".
* Τα παραπάνω είναι ένα πολύ μικρό μέρος, από το πλούσιο ιστορικό υλικό, που παρουσιάζεται στην Έκθεση, η οποία θα διαρκέσει ως τις 23 του μηνός.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ (του Φάνη Γρηγοριάδη)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου θα διαγράφονται.